[văn] Lượm rác mùa xuân

LƯỢM RÁC MÙA XUÂN

Sài Gòn, ngày 31/01/2018                                    mộc.thếkhông

Nhạc sĩ Mộc Quốc Khanh là thân hữu của trang nhà (Tống Phước Hiệp-Vĩnh Long | http://tongphuochiep-vinhlong.com - NV), thích đọc sách nghiên cứu, nên thường ủng hộ những quyển sách do trang nhà xuất bản. Với vai trò “nhà môi giới” tin vui, Lương Minh đã giới thiệu Mộc Quốc Khanh gặp nhà thư pháp Hoa Nghiêm vào năm 2010. Để rồi một năm sau đó, đôi bạn nghệ sĩ này đã hợp tác trong CD Album “Những cơn mưa vô thường” của Mộc Quốc Khanh do Hoa Nghiêm viết tựa mỹ thuật thư pháp trên bìa đĩa rất đẹp vào năm 2011.

Thật không may, Hoa Nghiêm lâm bệnh nặng kéo dài một năm, rồi từ trần vào ngày 20/12/2017, hưởng dương 34 tuổi (1984-2017) mà Lương Minh đã có cáo phó. Quá bất ngờ và thương tiếc cho Hoa Nghiêm, nhạc sĩ Mộc Quốc Khanh đã dành khoảng một tháng viết một mạch bản thảo in sách có tựa đề: “Hoa Nghiêm thư pháp: Tuyệt bút giang hồ - Tái bút hư vô” và ký tên là Mộc Thế Không.

Nhân đọc bản thảo này, Lương Minh thấy có câu chuyện từ thiện cảm động của Hoa Nghiêm phù hợp với tinh thần nhân ái, nhân đạo của tình người trong không khí Xuân Mậu Tuất 2018 sắp đến, nên chia sẻ với anh chị em bài viết này (SOS).
Lương Minh.

Bìa CD album “Những cơn mưa vô thường”
Thư pháp: Hoa Nghiêm   |   Nhạc & Lời: mộc.quốckhanh

* * * * * * * * * *

LƯỢM RÁC MÙA XUÂN

Chúng tôi có nhân duyên kết bạn với một nhà thư pháp có bút danh Hoa Nghiêm nhờ sự giới thiệu của nhà báo Lương Minh vào năm 2010. Đây là một nghệ sĩ thư pháp trẻ tuổi tài hoa bạc mệnh, hồi nhỏ từng làm chú tiểu ở Tu viện Vĩnh Đức với Pháp danh Thị Tùng. Không may nhà thư pháp bị bạo bệnh, rồi mất sớm hưởng dương 34 tuổi (1984-2017), khiến nhiều người thương tiếc cho một tài năng trẻ.

Hoa hậu Đặng Thu Thảo và Hoa Nghiêm tại Phố ông đồ Xuân Giáp Ngọ 2014
(Nguồn: f/ Ung Tự Do)

Nhớ lại sau khi gặt hái thành công và bắt đầu có của ăn của để trong nghề thư pháp, Hoa Nghiêm không tiêu pha hưởng thụ cho riêng mình, mà biết nhớ về những nơi đã hết lòng cưu mang mình hồi bé. Một buổi chiều đầu tháng 04/2013, trước chuyến đi Đà Nẵng kéo dài 10 ngày, Hoa Nghiêm điện hỏi:

“Cuối tháng 05/2013 em dự định trao một ít học bổng ở quận 2, anh có hùn không nè?”.

Hoa Nghiêm dùng động từ “hùn” thì chúng tôi tự hiểu là hùn phước đó, rồi hỗ trợ đóng góp một chút lòng theo khả năng của mình. Được biết, anh chuẩn bị sắp xếp công việc trao học bổng tại Trường Giồng Ông Tố và sau này tặng một ít quà Tết Trung thu tại Mái ấm Diệu Giác, Tu viện Vĩnh Đức, những nơi đã cho anh kiến thức học đường và đạo đức Phật giáo.

Đã từng sống sáu năm trong môi trường đó, nên anh thấu hiểu hoàn cảnh thiếu thốn vật chất cả tinh thần của các em nhỏ mồ côi ra sao, nên bây giờ anh muốn san sẻ phần nào trong đó. Việc đóng góp bao nhiêu bằng hiện vật hay hiện kim là tùy tâm thôi. Ở đây sự sẵn sàng chia sẻ, sự sẵn lòng cho đi mới là đáng quý như lời tri ân tình nghĩa đối với các bậc ân nhân đã nuôi dạy mình trưởng thành.

Không chỉ nghĩ về tu viện xưa, không chỉ nhớ về mái trường cũ, mà trong nhiều năm qua Hoa Nghiêm đã âm thầm tự lo liệu chi phí đóng góp trao tặng cho một số mẹ già neo đơn ở Núi Thành, Quảng Nam quê anh. Thân mẫu anh ở quê nhà rất tự hào về người con hiếu thảo không chỉ đối với gia đình, mà còn nghĩ đến chút tình láng giềng xưa, nơi anh đã sinh ra và mãi mãi gắn bó cho dù công việc mưu sinh đã đưa anh đến một nơi cách xa quê nhà về mặt địa lý, nhưng chưa bao giờ xa cách quê nghèo về mặt đạo lý.

Thấy chúng tôi hưởng ứng với anh ấy trong việc này và nhân sự kiện cuộc thi trình diễn bắn pháo hoa quốc tế Đà Nẵng 2013 sắp diễn ra, Hoa Nghiêm hứng khởi nhắn tin:

- “Anh có ra Đà Nẵng xem bắn pháo hoa không?”.
- “Anh chỉ bắn pháo hoa trong lòng thôi!”.
- “Zị á…”, Hoa Nghiêm hứng thú nhắn lại theo một phong cách rất “teen”.

Thế rồi công việc cuốn trôi đi theo năm tháng. Bẵng đi hai tháng gần cuối tháng 05/2013, Hoa Nghiêm nhắn tin “báo cáo” tin vui về chuyện trao học bổng thuận lợi như đã hứa. Chúng tôi cũng mừng cho anh ấy, nhưng lại “giật mình” khi anh ấy gửi thêm cho chúng tôi một tấm hình bức tranh thư pháp có nội dung:

“Người ta vứt của đời em cứ nhặt

Nhục hay vinh mặc kệ chuyện trần ai”.

Thư pháp: Hoa Nghiêm

  

Bức tranh gửi qua điện thoại tuy có độ phân giải thấp, nhưng cũng nhìn thấy nét đẹp con chữ, trong đó Hoa Nghiêm trích dẫn hai câu trong một bài thơ nghe nói là khuyết danh có trước cả thời bố mẹ chúng tôi. Khúc đầu bài thơ tả về hoàn cảnh thương tâm của đứa bé nhặt rác kiếm ăn trong ngày xuân:

Chiều xuân muộn trải tâm tình khao khát

Máu thầm yêu rào rạt mảnh hồn trai

Tôi gặp em một mình trên đống rác

Tóc rối bời nắng nhạt phủ bờ vai.

Em đào em bới, em xới em moi

Đống cặn bã của vàng son nhung lụa

Dưới lớp rác hôi tanh và nhầy nhụa

Em đang tìm chén gạo cho ngày mai.

Một cây đinh ngắn, nửa mảnh sứ dày

Vài chiếc khoen đồng, đôi con vít sắt

Người ta vứt của đời em cứ nhặt
Nhục hay vinh thây kệ chuyện trần ai.

Câu trích thơ khuyết danh qua nét chữ đẹp thư pháp của Hoa Nghiêm làm chúng tôi liên tưởng tới nhiều bài học đạo lý sâu sắc trong suốt bốn năm học Phật học ở Học viện Phật giáo Việt Nam (2013-2017) trong khuôn viên Thiền viện Vạn Hạnh [1], trong đó có câu chuyện đức Phật dạy các tỳ-kheo thực hành đời sống phạm hạnh, đắp y phấn tảo che thân, nhặt từ những mảnh vải cũ rách ở bãi rác hoặc bãi tha ma mang về ráp lại thành pháp y để mặc.

Thiếu nữ xin chữ “anh” đồ (Nguồn: www.hoanghiemthuphap.com)

Nếu chúng ta tình cờ bắt gặp hình ảnh đó không phải trong thời đức Phật, mà ngay thời đại hiện nay, thì điều đó sẽ là vinh hay nhục? Chắc hẳn phần lớn chúng ta sẽ nghĩ là vinh vì sự tôn kính trước đức hạnh của đức Phật, tăng đoàn hay người xuất gia nói chung, mà sự khởi tâm tốt đẹp đó cũng đáng hoan nghênh. Nếu không phải hình ảnh trên, thay vào đó là hình ảnh người nghèo hay em bé đi lượm rác kiếm ăn qua ngày cho qua cơn đói khát trong đống rác hôi tanh nhầy nhụa, thì điều đó sẽ là nhục hay vinh? Nói thật lòng mỗi người sẽ tự biết mình đã từng trả lời ra sao.

Ở đây, chúng ta tạm đặt một tình huống có tính giả định gồm hai vế “đức Phật lượm vải là vinh, đứa bé lượm rác là nhục” để thử xem như thế nào. Ở vế thứ nhất, đức Phật là bậc giác ngộ, tức đã vượt trên tất cả mọi vinh quang và danh lợi rồi, thì việc chúng ta có “phát tâm” ca ngợi Thế Tôn như thế cũng đâu làm tăng thêm “giá trị thặng dư” về vinh quang của Như Lai đâu. Ở vế thứ hai, đứa bé lượm rác dưới đáy xã hội là khổ thân nó lắm rồi, hà cớ gì gọi là nhục, sao nỡ lòng nào nhẫn tâm chà đạp xuống thêm một nấc nữa làm đứa bé càng khổ tâm, dù nó chẳng tội tình chi.

Đức Phật lượm vải cũ rách mà người ta vất đi không xài nữa để giúp tránh lãng phí trước khi mọi vật sẽ bị biến hoại theo lẽ vô thường, vì người xuất gia chỉ cần có thế, đâu cần pháp phục lụa là xa hoa. Còn về đứa bé phải khổ sở moi móc thức ăn thiu hay lượm lặt bãi rác thối, sao không nghĩ thoáng một chút là nó góp phần dọn dẹp làm sạch môi trường trong một chừng mực nào đó.

Thiếu niên diện kiến “chú” đồ Hoa Nghiêm (Nguồn: www.hoanghiemthuphap.com)

Thế thì đức Phật lượm vải và đứa bé lượm rác về mặt hình thức có khác nhau không mà một bên được vinh, một bên chịu nhục? Nên cảm thông với nhau như thế nào cho thấu tình đạt lý, vẹn cả đôi đường? Trong cả hai trường hợp vừa nêu, nếu nhìn qua con mắt thiền thì không vinh mà cũng chẳng nhục gì cả, vì về mặt bản chất các pháp thế gian hay các sự vật hiện tượng đều không “khoác” trên mình chúng bất kỳ cái “mác” nào, kể cả mác vinh nhục mà chẳng qua là do cái tâm phàm tục của ta vọng khởi gán ghép, vọng động gá ghép một cách chủ quan mà thôi.

Bản thân việc lượm vải rách không hề tự tôn: “Này thế gian, ta là vinh đây”.

Bản thân việc lượm rác hôi chẳng hề tự ti: “Bẩm nhân gian, tui là nhục đấy”.

Vinh quang của đức Phật không phải nằm ở hành động lượm vải, mà đến từ đức hy sinh cả cuộc đời dành cho hoằng pháp, cứu độ chúng sanh, chuyển mê thành ngộ, giải thoát nỗi khổ niềm đau. Tủi nhục của đứa bé chẳng phải nằm ở hành động lượm rác, trừ phi nó cướp của kiếm sống hoặc phạm tội khác. Cho nên, hành động lượm vải và hành động lượm rác là hoàn toàn bình đẳng, rốt ráo vô ngã, không hề so sánh cao thấp hơn thua, chẳng hề so đo vinh nhục sang hèn, bất luận người lượm vải hoặc người lượm rác là thánh nhân hay phàm nhân, tu sĩ hay cư sĩ, thân nam hay thân nữ hoặc bất kỳ chúng sanh nào khác trong tam giới [2].

Đó là lý do vì sao các kinh điển Phật giáo, dù theo truyền thống Nam tông hay Bắc tông, đều bàn về chủ đề tâm dưới lăng kính tâm lý triết học rất sâu sắc được cô đọng và đúc kết qua những câu như: “tâm dẫn đầu các pháp” [3], “nhất thiết duy tâm tạo” [4], “tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức” [5].

Nếu nhìn thấy đức Phật lượm vải mà ta khởi tâm cung kính thì sẽ giúp tạo phước cho mình. Ngược lại, nếu nhìn thấy đứa bé lượm rác mà ta vọng tâm miệt khinh thì sẽ gây tổn phước chính mình. Trong cả hai trường hợp, đức Phật và đứa bé đều không nhận điều mà ta tạo tác qua tam nghiệp thân, khẩu, ý [6], mà trái lại nếu ta là tác giả “sáng tác” những điều thô ác thì chính ta sẽ là khán giả “thưởng thức” nó một cách trọn vẹn đến tận cùng của vòng quay “xổ số nhân quả”.

Từ trái sang phải: PV Lương Minh, PV Minh Lân, Hoa Nghiêm (đứng),
PV Yên Trang & mộc.quốckhanh (12/09/2012) (Nguồn: mộc.quốckhanh)

Theo quy luật nghiệp báo nhân quả vốn bàng bạc trong giáo lý Phật giáo, một hành động hay nghiệp tạo (action, karma) khởi ra đều kéo theo một phản ứng của hành động (reaction) hay nghiệp báo. Nếu dùng một cặp từ khóa tiếng Anh gieo vần dễ nhớ, thì bất cứ một action nào xảy ra trước đều thúc đẩy một reaction kéo theo sau, dội ngược trở lại cho chính tác giả “actor” đó. Vấn đề không phải là số lượng của nghiệp, mà nằm ở chỗ chất lượng của nghiệp: thiện hay ác, tốt hay xấu, lành hay dữ v.v… Tất cả các pháp thế gian đều là biểu hiện của cái tâm vô minh vọng niệm khởi sanh, mà ta có thể tạm diễn đạt qua tiếng Anh “Made in My Mind”, tạm dịch “chế tác trong tàng thức” hay “tạo tác trong vọng tâm”.

Vậy mai này lại gặp đứa bé lượm rác đó đây mà ở nước ta chắc hẳn không ít, đó chẳng phải là nhân duyên hay cơ hội để tự thực hành kiểm chứng cái tâm của mình hay sao. Nếu thấy đứa bé mặc áo rách rưới tả tơi đang đói khát đào bới thức ăn thừa mứa cặn bã, bẩn thỉu thối thiu trong bãi rác dơ dáy ruồi nhặng, mà có điều kiện muốn giúp đỡ sẻ chia, hành động thiết thực nhất về mặt vật chất là cho đứa bé một bộ đồ cũ, một ly nước lã hay một bát cơm nguội vẫn tốt hơn bất kỳ lời nói suông nào.

Nếu không thì thôi, ở đây hai chữ nếu không được hiểu là chưa có điều kiện giúp hoặc có điều kiện rồi mà không muốn giúp. Và trên tất cả, dù có hay không hoặc còn hơn thế nữa, cứ giữ lòng mình trong sáng, đừng vọng tâm suy nghĩ “lệch pha” mà tội nghiệp cho đứa bé để nó và những đứa đồng cảnh khổ với nó còn có được một chút ấm áp của tình người dù chỉ qua ánh mắt hay chỉ bằng nụ cười, không chỉ trong ngày xuân mà cả trong ngày thường, còn chúng ta được tự mình tránh xa khỏi những lời phán xét phân biệt vinh nhục thế gian.

Bởi vì trong cái hình ảnh nhân tình bình đẳng như thị đó, không hề có chỗ cho vinh và nhục, mà “nhục hay vinh mặc kệ chuyện trần ai”./.

mộc.thếkhông

(Sài Gòn, ngày 31/01/2018)

Bảng ghi chú:

[1] Địa chỉ Thiền viện Vạn Hạnh: 750 Nguyễn Kiệm, P. 4, Q. Phú Nhuận, Tp.HCM.

[2] Tam giới: Theo vũ trụ quan Phật giáo, tam giới gồm cõi dục giới (kāma-loka, sensuous world), cõi sắc giới (rūpa-loka, fine-material world) và cõi vô sắc giới (arūpaloka, immaterial world), thế giới chúng ta đang sống là dục giới.

[3] Tâm dẫn đầu các pháp: trích Kinh Pháp Cú.

[4] Nhất thiết duy tâm tạo: trích Kinh Hoa Nghiêm.

[5] Tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức: trích Thành Duy Thức Luận.

[6] Tam nghiệp thân, khẩu, ý: việc làm, lời nói và suy nghĩ.

Nguồn: Tống Phước Hiệp-Vĩnh Long, http://tongphuochiep-vinhlong.com/2018/02/luom-rac-mua-xuan/comment-page-1/#comment-73049

---